Respirabel kristallijn silica (RCS) in de bouw

Industry - Respirabel kristallijn silica in de bouw
Wat moet u weten over de gevaren van RCS?
Werken in de bouw brengt verschillende gevaren met zich mee, waaronder blootstelling aan respirabel kristallijn silica (RCS). Deze microscopische deeltjes die vrijkomen bij bewerkingen, zoals zagen, boren en slijpen van materialen als beton en baksteen, vormen een groot risico voor de gezondheid van bouwvakkers. Het begrijpen van deze risico's is essentieel voor een veilige werkomgeving.

Wat is RCS?

RCS is een vorm van kristallijn silica dat in veel bouwmaterialen voorkomt, zoals zand, beton, en bakstenen. De deeltjes van RCS zijn meer dan 100 keer kleiner dan zandkorrels en kunnen diep in de longen worden ingeademd. Dit maakt ze gevaarlijk, omdat ze onzichtbaar zijn voor het blote oog en langdurig in de lucht kunnen blijven hangen.

Waar komt RCS vandaan?

In de bouw komen deze gevaarlijke deeltjes vrij tijdens werkzaamheden zoals:

  • Zandstralen
  • Het snijden van bakstenen en blokken
  • Boren, slijpen, snijden en bikken van beton
  • Slopen van gebouwen
  • Tunnelbouw

Ook kunnen mensen in aanraking komen met kristallijn silica in andere gerelateerde sectoren. Bijvoorbeeld medewerkers die producten maken die in de bouw worden gebruikt, zoals bakstenen, glas of cement.

Hoeveel RCS is er aanwezig in bouwmaterialen?

Materiaal Geschatte hoeveelheid kristallijn silica 
Zandsteen  70-90% 
Beton, mortel  25-70% 
Tegel  30-45% 
Graniet  20-45% (meestal 30%) 
Leisteen 20-40% 
Baksteen  <30% 
Kalksteen  2% 
Marmer  2% 

Wat zijn de risico’s van blootstelling aan silicastof?

Herhaalde blootstelling aan RCS kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. De belangrijkste ziekten die door langdurige blootstelling aan RCS kunnen ontstaan, zijn:
  • Silicose: Een ongeneeslijke longziekte waarbij littekenweefsel in de longen ontstaat.
  • Longkanker: Blootstelling aan RCS is geclassificeerd als kankerverwekkend.
  • Chronische obstructieve longziekte (COPD): Dit omvat aandoeningen zoals bronchitis en emfyseem.
  • Andere aandoeningen: Onder meer auto-immuunziekten en nierziekten zijn in verband gebracht met RCS.

Wat is silicose?

Silicose is een type longziekte dat behoort tot de groep van stoflongziekten. Deze ziekte ontwikkelt zich meestal pas na een lange tijd tussen de eerste blootstelling en het optreden van symptomen. Wanneer kleine deeltjes kristallijn silica in de longen terechtkomen, raken de afweermechanismen van het lichaam overbelast. Dit veroorzaakt irritatie en schade aan de longblaasjes. Als reactie vormt het lichaam bindweefsel rond de ingesloten silicadeeltjes, wat leidt tot littekens in de longen. Naarmate deze littekenvorming voortduurt, vermindert de longfunctie geleidelijk en ontstaan er symptomen van silicose. Helaas is er geen behandeling die de progressie van silicose kan stoppen; de ziekte is ongeneeslijk en kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen en zelfs overlijden.

Er zijn drie soorten silicose:

  1. Acute silicose: Deze vorm ontstaat wanneer iemand wordt blootgesteld aan extreem hoge concentraties silicastof, waarbij de symptomen al binnen enkele weken of maanden merkbaar zijn.

  2. Versnelde silicose: Hierbij beginnen symptomen zoals kortademigheid en een droge hoest geleidelijk, vaak pas jaren na blootstelling aan matige tot hoge hoeveelheden RCS.

  3. Chronische silicose: Dit is de meest voorkomende vorm, die meestal optreedt na meer dan 10 jaar blootstelling aan lage hoeveelheden silicastof.

Wat zijn de symptomen van silicose?

Het kan enkele tot vele jaren duren voordat de symptomen van silicose optreden en merkbaar zijn. Het is daarom extra belangrijk dat werknemers zich bewust zijn welke specifieke symptomen ze kunnen krijgen, zodat ze weten waar ze op moeten letten:
  • Slopende kortademigheid
  • Luide hoest
  • Gevoel van zwakte
  • Gewichtsverlies
  • Pijn op de borst
  • Nachtzweten

Hoe schadelijk is RCS?

Volgens de aangepaste EU-richtlijn 2017/2398 is respirabel kristallijn silica nu erkend als een kankerverwekkende stof. Hiervoor is een grenswaarde vastgesteld van 0,1 mg/m³, die geldt voor alle industriële werkplekken waar RCS aanwezig kan zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor materialen die silica bevatten, zoals beton, bakstenen, gesteente, steengroeven en cement.

De grenswaarde van 0,1 mg/m³ voor RCS betekent dat de maximale hoeveelheid RCS in de lucht op de werkplek niet hoger mag zijn dan 0,1 milligram per kubieke meter lucht, gemeten over een bepaalde periode (meestal een werkdag van 8 uur). Dit is een wettelijke limiet die bedoeld is om de gezondheid van werknemers te beschermen tegen de schadelijke effecten van langdurige blootstelling aan deze kankerverwekkende stof. Als de concentratie van RCS op de werkplek hoger is dan deze grenswaarde, moet het bedrijf maatregelen nemen.

Blootstelling aan RCS minimaliseren

Er zijn verschillende manieren om persoonlijke blootstelling aan RCS te verminderen. Een van de belangrijkste is het toepassen van erkende werkwijzen op het gebied van arbeidshygiëne die in lijn zijn met de geldende nationale regels en wetgeving. Deze maatregelen bevatten doorgaans de volgende kernpunten, maar de geschiktheid kan variëren afhankelijk van de sector:
  1. Identificeren van gevaren en beoordelen van risico's. Dit omvat het meten van stofniveaus over een bepaalde periode om blootstelling te bepalen. Metingen worden herhaald bij wijzigingen in materialen, processen of onderhoud, zoals aan ventilatiesystemen.

  2. Het invoeren van passende maatregelen om de blootstelling van werknemers te beperken:
    a) Eliminatie: Kan het materiaal zo worden ingekocht dat snijden of afwerken niet nodig is?
    b) Vervanging: Zijn er alternatieve, veiliger materialen zonder kristallijn silica, of processen beschikbaar?
    c) Technische maatregelen: Kan ventilatie, stofafzuiging, wateronderdrukking of behuizing helpen de blootstelling te verminderen?
    d) Organisatorische maatregelen: Kunnen risicovolle werkzaamheden op een veilige afstand van andere werknemers plaatsvinden?
    e) Gebruik van PBM: Kies geschikte ademhalingsbescherming als andere maatregelen niet voldoende zijn.

  3. Opleiding en training van werknemers over de risico's van silicastof, juiste werkwijzen en beschermingsmaatregelen, zoals het correct gebruik en onderhoud van ademhalingsbeschermingsmiddelen.

  4. Doorlopende evaluatie van risico's en de werking van de getroffen maatregelen.

  5. Gezondheidstoezicht, zoals longfunctietesten en röntgenfoto's.

Welke persoonlijke beschermingsmiddelen helpen tegen de blootstelling aan silica?

PBM is de laatste verdedigingslinie wanneer andere maatregelen niet voldoende werken of onpraktisch zijn. Soms wordt PBM gecombineerd met andere maatregelen als er nog steeds risico's zijn.
Ademhalingsbescherming is er in verschillende vormen, zoals gelaatsmaskers met filters, herbruikbare ademhalingsmaskers, luchtsystemen en luchttoevoermaskers. De keuze van de juiste ademhalingsbescherming hangt af van:

 

  • Het type gevaar (stof, gassen, dampen)
  • De concentratie van het gevaar in de lucht
  • De werknemer (gezichtsvorm, gezichtshaar, werktempo)
  • De werkomgeving (hitte, vocht, zuurstofgehalte)

Welk masker voor bescherming tegen RCS?

Bij blootstelling aan respirabel kristallijn silica (RCS) is de minimale vereiste bescherming een FFP3-masker of een halfgelaatsmasker met P3-deeltjesfilters. FFP3-maskers zijn ademhalingsmaskers die ten minste 99% van de schadelijke deeltjes uit de lucht filteren, waaronder fijnstof zoals RCS. Een halfgelaatsmasker met P3-filter biedt ook een hoog niveau van bescherming tegen fijne deeltjes zoals RCS.

Besparen met CaluPrevent BLS adembescherming

Bent u benieuwd wat u kunt besparen door CaluPrevent BLS adembescherming in te zetten? Vul dan onderstaand formulier in en wij nemen contact met u op voor een prijsvergelijking. 

Meer informatie

Alhoewel deze maskers een belangrijk onderdeel zijn van de PMB-uitrusting moet u niet vergeten dat ze moeten worden beschouwd als laatste beschermingslinie in de rij van de te nemen maatregelen. Wilt u meer specifieke informatie over de maatregelen of de maskers? Neem dan gerust contact met ons op.

Gerelateerde artikelen